Xiriirka Galmada ee Iftiinka Islaamka

Islaamku wax walba wuu ina barayaa, wuxuuna basharka u keenay wax kasta oo wanaagsan oo ku saabsan noloshooda, diinta, nool oo dhimanaya, waayo waa diintii Alle (SWT), allaah ha unaxariisto.

Xidhiidhka galmadu waxa ay ka mid yihiin arrimaha muhiimka ah ee nolosha islaamku u yimid si uu u sharaxo oo uu u qeexo hab-dhaqanka iyo axkaamta saxda ah ee kor u qaadaysa heerka raaxada bahalnimada iyo rabitaanka jidhka oo kaliya..

Islaamku waxa uu ku xidhay niyo toosan, baryo (adkar) iyo dhaqanka suuban ee kor u qaadaya heerka cibaadada ee qofka muslimka ah uu abaal marin doono. Sunnada Nabiga (asalaamu calaykum) ayaa sharaxaya tan. Imaam Ibnul Qayyim (Alle ha u naxariisto) says in his book Zaad al-Ma’aad:

“Ku saabsan xiriirka galmada, nabiga (asalaamu calaykum) keenay hanuunkii ugu qummanaa, Taas oo lagu ilaalin karo caafimaadka dadkuna ay ku heli karaan raaxaysi iyo raaxaysi, lagana yaabo inay fuliso ujeedadii loo abuuray, sababtoo ah galmada waxaa loo abuuray saddex ujeedo oo aasaasi ah:

Ilaalinta iyo faafinta aadanaha, ilaa ay ka gaadhaan tirada naf ee Alle (SWT) ayaa amar ku bixisay in la abuuro adduunkan.

Ka saarida biyaha (shahwada) taasoo laga yaabo inay waxyeelo u geysato jirka haddii la hayo.

Oofinta rabitaanka jidhka iyo ku raaxaysiga raaxada jidhka. Tani kaliya waa sifada ku jiri doonta Jannada, maxaa yeelay, halkaas farcan kuma dhalin doono, oo aan lahayn wax sii hayn ah oo u baahan in laga nafiso biya-baxa.

Dhakhaatiirta ugu fiican waxay soo jeedinayaan in galmadu ay tahay mid ka mid ah hababka lagu ilaaliyo caafimaadka wanaagsan.”
(al-Tibb al-Nabawi, p. 249)

Isaguna (Alle ha u naxariisto) ayuu yidhi:

Faa'iidooyinka ay leedahay waxaa ka mid ah in ay gacan ka geysato hoos u dhigista aragtida, waxay keentaa is-xakamaynta, waxay awood u siinaysaa inuu ka fogaado xaaraanta, oo ku guulaysata waxyaalahaas oo dhan naagta sidoo kale. Aduun iyo Aakhiroba nin bay anfacdaa, oo naagta faa'iido u leedahay. Haddaba nabiga (asalaamu calaykum) Xaasaskiisa ayuu xiriir hoose la yeelan jiray, wuxuuna yidhi, “Aduunyadaada, naago iyo cadar baa la iga dhigay.” (Waxaa wariyey Axmad, 3/128; al-Nasaa'i, 7/61; al-Xaakim ku tilmaamay Saxiix)

Nabigana (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Dhalinyaro, qof kasta oo idinka mid ah ayaa awoodi kara, ha guursado, Waayo, waxay ka caawisaa inuu fiirsado oo uu ilaaliyo dhawrsanaantiisa. Qofkii aan taas samayn karinna, ha soomo, waayo, waxay isaga u noqon doontaa gaashaan.” (Waxaa wariyey al-Bukhaari, 9/92; Muslim, 1400) (al-Tibb al-Nabawi, 251)

Waxaa ka mid ah arrimaha muhiimka ah ee ay tahay in fiiro gaar ah loo yeesho marka la samaynayo xiriirka hoose:

Isaga oo niyada dhabta ah leh oo ah in arrintan loo sameeyo Allaah dartiis oo keliya (SWT). Waa in uu ku talagaly in uu sidaas sameeyo si uu naftiisa iyo xaaskiisa uga ilaaliyo waxyaabaha xaaraanta ah, in la kordhiyo tirada ummadda muslimka ah si maqaamkeeda kor loogu qaado, Waayo, waxaa jira sharaf iyo faan tiro badan. Waa in la ogaadaa in qofka lagu abaal marin doono falkan, xataa hadduu ka helo raaxo iyo raaxaysi degdeg ah. Abuu Dar baa laga wariyey inuu Rasuulku SCW yiri (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Galmada midkiin oo idinka mid ah abaal buu ku leeyahay.” (macnaha, markuu u galmoodo xaaskiisa) Waxay yiraahdeen, “Rasuulkii Alloow, marka qof naga mid ah uu fuliyo rabitaankiisa, Abaal ma u yeelan doonaa arrintaas?” Isaga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Miyeydaan arkayn in haddii uu si xaaraan ah u samayn lahaa, taasna waa lagu ciqaabi lahaa? Markaa hadduu si xalaal ah u sameeyo, waa la abaal marin doonaa.” (Waxaa wariyey Muslim, 720)

Taasina waa fadliga Eebe ee wayn (SWT) dhanka Ummadan; Alxamdulilaah (SWT) Yaa naga dhigay iyaga.

Galmada waa in laga hormariyaa erayo wanaagsan, ciyaar iyo dhunkasho. Nabiga (asalaamu calaykum) wuu la ciyaari jiray xaasaskiisa wuuna dhunkan jiray.

Marka ninku xaaskiisa u galmoodo, waa inuu dhahaa: “Bismillaah, Allaahumma jannibnaa al-shaydaan wa jannib al-shaydaan maa razqtanaa (Magaca Allaah, Allahayow shaydaanka naga fogee, shaydaankana naga fogee waxaad nagu deeqdo (caruurteena)).” Rasuulka Alle (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Hadduu Eebe qadaray inay ubad dhalaan, Shaydaanku waligiis wax yeeli maayo.” (Waxaa wariyey al-Bukhaari, 9/187)

Way bannaan tahay in ninku xaaskiisa ugu galmoodo xubinta taranka haweenka siduu doono, xagga dambe ama xagga horeba, iyadoo shardi ah inuu ku jiro xubinta taranka haweenka, oo ah meesha uu ilmuhu ka dhashay. Ilaahow (SWT) ayuu yidhi (fasiraadda macnaha): “Dumarkiinnu beer bay idiin yihiin, ee tag beertaada (u galmooda naagahaaga si kastaba ha ahaatee mar haddii ay tahay siilka oo aan dabada laga helin), goorta ama sida aad doonto.” [al-Baqarah 2:223]. Jaabir ibnu Cabd-Allaah (Allaah haka raalli noqdee) ayuu yidhi: Yahuudu waxay odhan jireen haduu nin naagtiisa ugu galmoodo siilkeeda gadaal, canuga wuxuu yeelan lahaa indho-beel. Markaas bay aayadan soo degtay: “Dumarkiinnu beer bay idiin yihiin, ee tag beertaada (u galmooda naagahaaga si kastaba ha ahaatee mar haddii ay tahay siilka oo aan dabada laga helin), goorta ama sida aad doonto.” [al-Baqarah 2:223] Rasuulka Alle (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Xagga hore ama xagga dambe, ilaa inta ay ku jirto siilka.” (Waxaa wariyey al-Bukhaari, 8/154; Muslim, 4/156)

Ma bannaana ninku xaalad kasta ha ahaadee inuu naagtiisa u galmoodo marinkeeda dambe. Ilaahow (SWT) ayuu yidhi (fasiraadda macnaha): “Dumarkiinnu beer bay idiin yihiin, ee tag beertaada (u galmooda naagahaaga si kastaba ha ahaatee mar haddii ay tahay siilka oo aan dabada laga helin), goorta ama sida aad doonto.” [al-Baqarah 2:223]. Waxaa la og yahay in meesha beertu ay tahay siilka, oo ah meesha laga rajo ka qabo ubadka. Nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Inkaaru ha ku dhacdo kii dumarka u galmooda dabada danbe.” (Waxaa wariyey Ibnu Cuday, 1/211; Al-Albaani oo u dhiganta Saxiix ee Adaab al-Zafaaf, p. 105). Tani waa sababta oo ah [galmada dabada] fitnada kasoo horjeeda [dabeecadaha dabiiciga ah ee aadanaha] waana fal ka gadooday kuwa dabeecadda bini'aadmiga ah; waxa kale oo ay keentaa in haweenaydu ay waydo qaybteedii raaxada; marinka dambena waa meel wasakh iyo wasakh ah – waxaana jira sababo kale oo xaqiijinaya in falkaasi yahay xaaraan..

Haddii nin naagtiisa u galmoodo oo uu doonayo inuu mar labaad u yimaado, waa inuu sameeyaa wudoo', maxaa yeelay nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Haddii midkiin uu u galmoodo naagtiisa markaas uu rabo inuu ku celiyo, ha sameeyo wudoo’ labada dhexdooda (falalka), waayo mar labaad ayay ka tamar badan tahay.” (Waxaa wariyey Muslim, 1/171). Kani waa mustahab (lagu taliyay), not waajib (waajib ah); haddii uu awood u leeyahay in uu sameeyo laba fal oo dhexdooda ah, tan ayaa ka wanaagsan, maxaa yeelay xadiiskii Abuu Raafi’ yaa yidhi nabiga (asalaamu calaykum) Maalin ayuu naagtiisii ​​ku soo wareegay oo ku gafay midkan gurigiisa iyo kan gurigiisa dhexdiisa. Isaga (Abuu Raafic) ayuu yidhi: “Waxaan ku idhi, Rasuulkii Alloow, maxaad u samayn wayday hal-guul?” Wuxuu yidhi, “Tani waa ka nadiifsan tahay oo ka wanaagsan oo ka sii nadiifsan.” (Waxaa wariyey Abuu Daa’uud iyo al-Nasaa’i, 1/79)

Mid ama labada qof ee isqaba waa inay ku kacaan xaaladaha soo socda:

Marka “laba qaybood oo la guday” kulmi, maxaa yeelay nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Marka qaybta gudan la kulanto qaybta gudan (sida lagu sheegay warbixin kale: marka qaybta gudan taabato qaybta gudan), ghusl becomes waajib (waajib ah).” (Waxaa wariyey Axmad iyo Muslim, maya. 526). Xumaantaan waa waajib in biya-baxu dhaco iyo in kale. Taabashada xubnaha gudan waxay ka dhigan tahay in muraayadda ama caarada xubinta taranka ay gasho xubinta taranka haweenka.; macnaheedu maaha taabashada kaliya.

Sii daynta shahwada, xataa hadday labada qaybood ee gudan aanay taaban, maxaa yeelay nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi, “Biyuhu waa biyo [i.e., biyaha Ghusl waa lagama maarmaan marka “biyo” shahwada ayaa ka soo baxda].” (Waxaa wariyey Muslim, maya. 1/269)

Al-Baghawi wuxuu ku yiri Sharh al-Sunnah (2/9): “Ghusl janaabah [wasakhnimo ka dib dheecaanka galmada] Waa waajib laba kiis midkood: marka caarada guska ay gasho siilka, ama marka biyaha ka soo burqanayaan ay soo daayaan ninka ama naagtu midkoodna.” Wixii macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan faahfaahinta Ghusl sida lagu sheegay sharee'ah. Waa bannaan tahay in ninka iyo naagtu ay hal meel wada joogaan, xataa hadduu arko oo ay aragto, maxaa yeelay xadiiskii Caa’isha (Alle ha ka raalli noqdee) yaa yidhi: “Nabiga (asalaamu calaykum) oo waxaan ka samayn jiray weel aniga iyo isaga ina dhexyaala; Waxaan marba mid gacmaha gelin jirnay weelka oo uu iga qaadan jiray wax ka badan ilaa aan idhaahdo, ‘Qaar ii daa, qaar ii daa.” Waxay tidhi, waxayna labadooduba ahaayeen junub (ee gobolka janaabah). Waxaa wariyay al-Bukhaari iyo Muslim.

Waxaa u banaan qofka inuu seexdo oo uu seexdo oo dib u dhigo ilaa inta ka horaysa wakhtiga salaada., balse waxaa hubaal ah in ay tahay in uu waasac ku sameeyo’ hurdada ka hor, maxaa yeelay xadiiskii Cumar, oo sheegay in uu nabiga weydiiyey (asalaamu calaykum), Qof naga mid ah ma seexan karaa markuu junub yahay? Nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Haa, laakiin ha sameeyo wudoo’ hadduu rabo.” (Waxaa wariyey ibn xibaan, 232).

Waa mamnuuc in loo galmoodo haweeneyda marka ay caadada qabto (caadadeeda), maxaa yeelay Allaah wuxuu yiri (fasiraadda macnaha): “Waxayna ku waydiin Caadada. dheh: taasi waa adhaa (wax dhib ah oo nin ku ah inuu u galmoodo xaaskiisa iyada oo caadadu qabto), ee ka fogaada haweenka xiliga caadada hana u tagin intay ka daahirinayaan (laga bilaabo caadada oo maydhay). Oo markay is-faraysiiyeen, markaas u gala siduu Eebbe idiin qaddaray (si walba u gal iyaga in alla inta ay siilkooda ku jirto). Runtii, Eebbana wuxuu jecel yahay kuwa u toobad keena, wuxuuna jecel yahay kuwa is daahiriya (iyagoo maydhaynaya oo nadiifinaya oo si fiican u maydhay xubintooda gaarka ah, meydad, ducadooda, iwm.).” [al-Baqarah 2:222].

Qofka u galmooda xaaskiisa iyadoo caadada qabtaa waa inuu bixiyaa diinaar ama nus diinaar oo sadaqo ah., sida laga soo weriyey nabiga (asalaamu calaykum) nin ku waajibiyay markuu u yimid oo uu waydiiyay arrinkaas. Sidaas waxaa weriyey qorayaasha al-Sunan oo uu al-Albaani ku qeexay Saxiix ee Adaab al-Zafaaf., p. 122. Laakin way bannaan tahay in ninku uu ku raaxaysto xaaskiisa oo caadada qabta isagoon u galmoon, maxaa yeelay xadiiskii Caa’isha (Alle ha ka raalli noqdee) yaa yidhi: “Rasuulka Alle (asalaamu calaykum) u sheegi lahaa mid naga mid ah, markii ay caadadu qabto, in la xidho maro-dhexda, markaas ninkeedu wuu seexan jiray.” (lagu heshiiyey).

Way bannaan tahay in ninku ka noqdo (‘Asl) haduusan rabin inuu ilmo dhasho; Isla sidaas oo kale way u bannaan tahay inuu isticmaalo kondhomka - haddii naagtiisu ay u fasaxdo, waayo waxay xaq u leedahay raaxaysi iyo caruur. Waxaana u daliil ah xadiiskii Jaabir ibnu C/llaahi (Allaah haka raalli noqdee) yaa yidhi, “Waxaan sameyn jirnay ‘azl waqtigii Rasuulka Alle (asalaamu calaykum). Rasuulka Alle (asalaamu calaykum) taas maqlay, nama uu diidin.” (Waxaa wariyey al-Bukhaari, 9/250; Muslim, 4/160).

Laakiin waxaa fiican inaadan midna samayn, dhowr sababood dartood, oo ay ka mid tahay in ay naagta ka xanaajiso ama ka dhimo raaxada; iyo in ay meesha ka saarayso mid ka mid ah ujeedooyinka guurka, taasoo ah in la kordhiyo tirada dhalmada, sida kor ku xusan.

Waxaa mamnuuc ah in labada qof ee is qaba ay faafiyaan sirta waxa dhexdooda ka dhaca ee nolosheeda gaarka ah ee guurka; dhab ahaantii, tani waa mid ka mid ah waxyaalaha ugu xun. Nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi: “Dadka ugu sharka badan Alle agtiisa maalinta qiyaame waxaa ka mid ah nin u yimaadda xaaskiisa oo u galmooda., markaas ayuu sirteeda faafiyaa.” (Waxaa wariyey Muslim, 4/157).

Waxaa laga soo wariyey Asmaa’ bintu Yaziid in ay nabiga la joogtay (asalaamu calaykum) waxaana la fadhiyey rag iyo dumar, iyo nabiga (asalaamu calaykum) ayuu yidhi, “Ma nin baa sheegi lahaa wuxuu naagtiisa ku sameeyey? Miyay naagtu dadka kale u sheegi lahayd waxay ninkeeda ku samaysay??” Dadkii way iska aamuseen oo uma jawaabin. I [Asmaa'] ayuu yidhi: “Haa, allaahu akbar, Rasuulkii Alloow, waxay (dumarka) samee taas, iyo iyaga (rag) samee taas.” Wuxuu yidhi, “Ha samayn taas. Waxay la mid tahay shaydaanka oo kale oo jidka kula kulmay gabar shaydaan ah oo u galmooday iyadoo ay dadku daawanayaan.” (Waxaa wariyey Abuu Daa’uud, maya. 1/339; Al-Albaani oo u dhiganta Saxiix ee Adaab al-Zafaaf, p. 143).

Tani waa waxa aan awoodnay inaan ka xusno anshaxa xiriirka galmada.

Mahad waxaa iska leh Allaahii nagu hanuuniyey diintan weyn ee akhlaaqdeeda sare leh. Alxamdulilaah waxaa iska leh Allaha ina tusiya kheyr aduun iyo aakhiraba. Allaha u naxariisto Nabigeena Muxamed (SAW).

Sheekh Muxamed Saalix Al-Munajid

Fadlan ku soo biir boggayaga Facebook-ga www.Facebook.com/purematrimony