Waa maxay sababta ay dadku iskaga tagaan?

Waa maxay sababta ay dadku iskaga tagaan?

Markii aan ahaa 17 sano jir ah, Waxaan ku riyooday. Waxaan ku riyooday anigoo dhex fadhiya masjid, gabadh yar ayaa soo kacday si ay su'aal ii waydiiso. Waxay i waydiisay: "Maxay tahay sababta ay dadku iskaga tagaan?"Su'aashu waxay ahayd mid shakhsi ah, balse waxaa ii muuqatay sababta su'aasha la ii doortay.

Waxa aan ahaa mid lagu xidho.

Tan iyo yaraantaydii, Dabeecaddani waxay ahayd mid cad. Halka carruurta kale ee ku jirta dugsiga barbaarinta ay si fudud u bogsan karaan marka waalidkood ka tagaan, Waan kari waayay. Ilmadayda, mar la dhaqaajiyay, si fudud kuma joogsan. Inta aan koray, Waxaan bartay inaan ku xidhnaado wax kasta oo igu xeeran. Laga soo bilaabo markii aan fasalka koowaad ahaa, Waxaan u baahday saaxiib wanaagsan. Markii aan weynaadey, isku dhac kasta oo aan saaxiib la leeyahay ayaa i burburiyay. Waxba ma dayn karin. Dadka, meelaha, dhacdooyinka, sawiro, daqiiqado-xitaa natiijadu waxay noqdeen shay aad u adag. Haddii arrimuhu u qabsoomi waayaan sidii aan rabay ama malahayga, Aad ayaan uga xumaaday. Niyad-jabka aniga ma ahayn dareen caadi ah. Waxay ahayd masiibo. Marka hoos loo dhigo, Weligay si buuxda uma bogin. Marna ma iloobi karin, nasashona weligeed ma hagaajin. Sida weel quraarad ah oo aad dhigto darafkii miiska, mar jabay, Qaybuhu mar dambe kuma habboona.

Laakiin dhibaatadu may ahayn maraqa. Ama xataa in weelku sii jabinayeen. Dhibaatadu waxay ahayd in aan ku sii dhejiyay miiska cidhifka. Iyada oo la adeegsanayo lifaaqyadayda, Waxaan ku tiirsanaa cilaaqaadkayga si aan u fuliyo baahiyahayga. Waxaan u ogolaaday cilaaqaadkaas inay qeexaan farxaddayda ama murugadayda, buuxintayda ama faaruqnimadayda, amnigayga, iyo xataa is-qiimayntayda. Iyo sidaas, sida weelka la dhigo meesha ay lama huraan tahay inuu ku dhaco, Ku-tiirsanaantaas ayaan naftayda u dhigay niyad-jab. Waxaan isu diyaariyey inaan jabo. Taasina waa waxa aan helay: hal niyad jab, mid nasasho ka dib.

Laakin dadkii i jebiyay ma aysan eedayn in ka badan cufisjiidka ayaa lagu eedayn karaa in ay faashad jabiyeen. Ma eedayn karno sharciyada fiisigiska marka laamo ka soo baxo sababtoo ah waxaan ku tiirsanahay taageero. Laan waligeed looma abuurin inay na qaado.

Miisaankeena waxaa loogu talagalay inuu qaado oo kaliya. Qur'aanka ayaa naloo sheegay: “…Ruuxii beeniya xumaanta oo rumeeya Eebe wuxuu qabsaday hanuun aamin ah, taasi marna jabin. Eebbana waa maqle wax walbana og”. (Quraanka 2: 256)

Cashar muhim ah ayaa ku jira aayaddan: in ay jirto hal gacan oo keliya oo aan waligeed jabin. Waxaa jirta hal meel oo kaliya oo aan dhigi karno ku tiirsanaantayada. Waxaa jira hal xiriir oo kaliya oo qeexaya qiimaha nafteena iyo hal il kaliya oo aan ka raadin karno farxaddeena kama dambaysta ah, buuxin, iyo amniga. Meeshu waa Alle.

Laakiin dunidan waxay ku saabsan tahay raadinta waxyaalahaas meel kasta oo kale. Qaar naga mid ah ayaa ku raadsada xirfadaheena, qaar waxay ku raadiyaan maalka, qaar xaalkooda. Qaar, aniga oo kale, ka raadi xiriirkeena. Buugeeda, Cun, Ducada, Jacaylka, Elizabeth Gilbert waxay qeexday rabitaankeeda farxadeed. Waxay qeexaysaa ka guurista iyo ka bixitaanka cilaaqaadka, iyo xitaa u socdaalaya adduunka oo dhan raadinta buuxinta. Waxay raadisaa dhammaystirkaas-si guul-darro ah-cilaaqaadkeeda, ka fiirsashada, xataa cuntada.

Taasina waa meesha aan ku qaatay wax badan oo noloshayda ah: Raadinta waddo aan ku buuxiyo bannaankayga gudaha. Haddaba la yaab may ahayn in inantii yarayd ee aan riyada ku jiray ay i waydiisay su'aashan. Waxay ahayd su'aal ku saabsan khasaaraha, ku saabsan niyad jab. Waxay ahayd su'aal ku saabsan in la iska daayo. Su'aal ku saabsan wax raadin iyo soo noqosho faro madhan. Waxay ku saabsan tahay waxa dhacaya markaad isku daydo inaad gacmahaaga qaawan ku qodo shubka: ma aha oo kaliya inaad la soo noqoto adiga oo aan waxba haysan - waxaad jebisay farahaaga habka. Tanna anigu ma aan akhriyin, ma aha in laga maqlo xikmad caqli badan. Waxaan ku bartay inaan mar kale tijaabiyey, iyo mar kale, iyo mar kale.

Iyo sidaas, su'aasha inanta yari waxay ahayd su'aal aniga ii gaar ah...aniga oo naftayda la waydiiyay.

Ugu dambayntii, su'aashu waxay ku saabsanayd dabeecadda dunnida oo ah meel waqti yar ah iyo ku-xirnaan ku meel gaar ah. Sida goob ay dadku maanta kula joogaan, oo ka taga ama dhiman berri. Laakiin xaqiiqadani waxay dhaawacaysaa nafteena sababtoo ah waxay lid ku tahay dabeecadeena. Anaga, sida aadanaha, laga dhigay in la raadiyo, jacayl, kuna dadaal wixii qumman iyo wixii waara. Waxaa naloo sameeyay inaan raadinno waxa weligeed ah. Tan waxaan u raadinnaa sababtoo ah nalooma samayn noloshan aawadeed. Gurigayagii ugu horreeyay oo run ah wuxuu ahaa Jannada: Dhul kaamil ah oo waara. Haddaba rabitaanka nooca nolosha waa qayb ka mid ah jiritaankeenna. Dhibaatadu waxay tahay inaan isku dayno inaan taas ka helno halkan. Oo sidaas daraaddeed waxaan abuurnaa kareemyo aan gabow lahayn iyo qalliin is qurxin ah isku day quus ah oo aan ku haynno - isku day lagu doonayo in lagu beddelo adduunkan waxa aanay ahayn, waligeedna noqon mayso.

Taasina waa sababta haddii aan dunida kula noolnahay qalbiyadeenna, way na jabisaa. Taasi waa sababta duni tani u xanuunayso. Waxaa sabab u ah qeexidda dunya, sida wax ku meel gaar ah oo aan qummanayn, waxay ka soo horjeedaa wax kasta oo naloo sameeyay inaan u oomanno. Eebe wuxuu inagu geliyey rabitaan ay ku oofi karaan waxa waara oo qumman. Adigoo isku dayaya in aad ka hesho wax ku ool ah waxa dhacaya, Waxaan daba ordaynaa hologram…. Gacma qaawan baanu ku qodaynaa shubka. In la raadiyo in waxa dabcigiisa ku meel gaadh ah u beddelo wax daa'im ah waxay la mid tahay isku dayga in laga soo saaro dabka, biyo. Kaliya waad gubtay. Kaliya markaan joojino rajadayada inaan dunno galno, kaliya markaan joojino inaan isku dayno inaan aduunka ka dhigno waxaysan ahayn-oo aan waligeed loogu talagalin inay noqoto (jannada)— noloshu miyay ugu danbayn joojinaysaa jabinta qalbiyadeena.

Waa in aan sidoo kale ogaanno in aanay waxba dhicin ujeeddo la'aan. Waxba. Xataa aan qalbi jabin. Xataa xanuun maaha. Qalbi jabkaas iyo xanuunkaas ayaa cashar iyo calaamad inoogu ah. Waa digniino ah in ay wax khaldan yihiin. Waa digniino u baahan inaan isbedel samayno. Si la mid ah xanuunka gubashada ayaa ah waxa nooga digaya inaan gacanta ka saarno dabka, Xanuunka shucuureed wuxuu nooga digayaa inaan u baahanahay inaan sameyno isbeddel gudaha ah. In aan u baahanahay in aan ka go'no. Xanuunku waa nooc ka mid ah goynta khasabka ah. Sida qofka aad jeceshahay oo kugu soo noqnoqda iyo marar badan, inta dunidu na dhibayso, inta aan si lama huraan ah uga go’no. Inta badan ee aan si lama filaan ah u joojinay jacaylka.

Xanuunkuna waa tilmaanta ku-xidhanaanshahayaga. Taas oo inaga oohinaysa, waxa xanuunka ugu badan inoo keenaa waa halka ay ku xidhan yihiin beentayada. Waana waxyaabaha aynu ku xidhnayno ee aynu ku xidhnaanno oo keliya Alle oo caqabad ku noqda jidkii Ilaahay.. Laakiin xanuunka laftiisa ayaa ah waxa ka dhigaya lifaaqa beenta ah oo cad. Xanuunku waxa uu nolosheena ku abuuraa xaalad aan rabno inaan bedelno, iyo haddii ay jiraan wax ku saabsan xaaladdeenna oo aynaan jeclayn, waxaa jira qaacido rabaani ah oo lagu badalo. Ilaahay wuxuu yidhi: "Ilaahay ma badali doono xaalka qoom intay ka badalaan waxa naftooda ku sugan" (Quraanka, 13:11)

Ka dib sannado badan oo ay ku dhaceen qaab isku mid ah oo niyad jab iyo qalbi jab, Waxaan ugu dambeyntii bilaabay inaan ogaado wax qoto dheer. Waxaan waligey ku fikiri jiray in jacaylka adduunku uu ula jeedo in lagu xidho waxyaalaha maadiga ah. Oo aan ku xidhnayn waxyaalaha maadiga ah. Dad baan ku xidhnaa. Waxaan ku xidhnaa daqiiqado. Waxa igu dheggan shucuurta. Markaa waxaan is idhi jacaylkii dunidu aniga ima quseeyo. Waxa aan garan waayay waa dadkaas, daqiiqado, shucuurtu waa qayb ka mid ah aduunka. Waxa aan garan waayay in dhammaan xanuunka aan nolosha la kulmay ay sabab u tahay hal shay, iyo hal shay oo keliya: jacaylka aduunka.

Isla markii aan bilaabay in aan helo garashadaas, indho shareer baa indhahayga laga qaaday. Waxaan bilaabay inaan arko waxa dhibkaygu yahay. Waxa aan filayey in noloshani ay noqoto waxa aanay ahayn, weligeedna looma jeedin: cidhiidhi kuma jiro cibaadada. Iyo inaan ahay qofka ku habboon in aan ahay, Waxa aan la halgamayay unug kasta oo jidhkayga ku jira si aan sidaas uga dhigo. Waxay ahayd inay noqoto mid qumman. Oo anigu ma joojin lahaa ilaa ay ahayd. Waxaan bixiyay dhiiggayga, dhidid, iyo ilmada dadaalkan: ka dhigaysa aduunka jannada. Tani waxay ka dhigan tahay filashada dadka igu wareegsan inay noqdaan kuwo qumman. Anoo filayo in cilaaqaadkeygu ay noqdaan kuwa qumman. Anigoo wax badan ka filanaya kuwa igu xeeran iyo noloshan. Filashooyinka. Filashooyinka. Filashooyinka. Oo haddii ay jirto hal cunto oo farxad la'aan ah waa taas: filashooyinka. Laakiin halkan ayaa ku jirta khaladkayga dilaaga ah. Khaladkaygu ma ahayn in aan filasho; sida aadanaha, waa inaan marnaba rajo beelin. Dhibaatadu waxay ahayd *meesha* aan dhigayay rajooyinkaas iyo rajadaas. Dhamaadka maalinta, Rajadayda iyo filashadayda ma ahayn mid Eebbe la dhigay. Rajadayda iyo filashadayda waxay ku jireen dadka, cilaaqaadka, macneheedu waa. Ugu dambayntii, Rajadaydu waxay ahayd adduunyadan ka sokow Alle.

Oo sidaas daraaddeed waxaan u imid in aan xaqiiqsado Run aad u qoto dheer. Aayad ayaa maskaxdayda ka guuxday. Waxay ahayd aayad aan hore u maqlay, laakiin markii ugu horeysay waxaan ogaaday inay dhab ahaantii ii sifaysay: "Kuwa aan rajo ka qabin la kulanka ay nala jiraan, laakiin ku qanacsan yihiin oo ku qanacsan yihiin nolosha hadda, iyo kuwa aan dhawrin aayaadkanaga. (Quraanka, 10:7)

Anigoo ku fekeraya inaan wax walba halkan ku heli karo, Rajadaydu may ahayn la kulankayga Ilaahay. Rajadaydu waxay ahayd dunya. Laakin maxay ka dhigan tahay inaad rajadaada geliso aduunka? Sidee taas looga badbaadi karaa? Waxay la macno tahay markaad saaxiibo leedahay, ha ka filanin asxaabtaada inay buuxiyaan faaruqnimadaada. Markaad guursato, ha ka fileyn in xaaskaaga/xaaskaaga ay kuu buuxiso baahi kasta. Marka aad tahay dhaqdhaqaaqe, ha gelin rajadaada natiijada. Markaad dhibaato ku jirto ha ku tiirsanaan naftaada. Ha ku tiirsanayn dadka. Alle talo saarta.

Caawinta dadka raadso—laakin ogow in aanay dadku ahayn (ama xataa naftaada) taas ayaa ku badbaadin karta. Allaah kaliya ayaa sameyn kara arrimahaas. Dadku waa qalab kaliya, hab uu Ilaahay isticmaalo. Laakin ma aha isha caawimaadda, gargaar, ama badbaadada nooc kastaba ha ahaatee. Ilaah kaliya ayaa ah. Dadku xitaa ma abuuri karaan baalka dukhsiga (22:73). Iyo sidaas, xataa marka aad dadka dibada la fal gasho, Qalbigaaga u soo jeedi xagga Ilaah. Kaligiis wajihi, sida Nabi Ibraahim (sida) ayaa si qurux badan u yidhi: “Aniga ahaan, wejigaygii baan dhigay, si adag oo run ah, Xagga Eebaha abuuray samooyinka iyo dhulka, Waligayna lama wadaagayo Eebe. (Quraanka, 6:79)

Laakin sidee buu Nabi Ibraahim (sida) ku sifee safarkiisa meeshaas? Wuxuu baranayaa dayaxa, Qorraxda iyo xiddigaha oo ay ogaadaan in ayan kaamil ahayn. Waxay dejiyeen.

Way na dejiyeen.

Haddaba Nabi Ibraahim (sida) taasoo keentay in lala kulmo Allaah oo keliya. Isaga oo kale, waxaan u baahanahay inaan rajo buuxda saarno, Xidhiidhka ku salaysan aasaaska ruuxiga ah iyo akhlaaqda adag waxa uu xanbaarsan karaa jacaylka oo kaliya, iyo ku tiirsanaanta Alle. Oo Ilaah keliya. Haddaynu sidaas samayno, Waxaan baran doonaa waxa ay ka dhigan tahay in ugu dambeyntii la helo nabadda iyo xasilloonida qalbiga. Kaliya markaas ayaa roller coaster ee mar qeexay nolosheena ugu dambeyntii dhammaan doonaa. Taasi waa sababta oo ah haddii xaaladdeenna gudaha ay ku tiirsan tahay shay qeexid ahaan aan joogto ahayn, gobolkaas gudaha ayaa sidoo kale noqon doona mid aan joogto ahayn. Haddii xaaladdeenna gudeed ay ku tiirsan tahay wax isbeddelaya oo ku meel gaar ah, xaaladaas gudeedku waxay ahaan doontaa xaalad xasilooni darro joogto ah, kicin, iyo xasillooni darro. Tani waxay ka dhigan tahay in hal daqiiqo aan faraxsanahay, balse isla markii wixii ay farxaddeennu ku tiirsanayd ay isbeddelaan, Farxaddeenu sidoo kale way is beddeshaa. Anaguna waan murugoonnaa. Had iyo jeer waynu ka luloonaynaa xag xag xag xag xag xag xag xag xag xag xagti kale ah oon garanayn sababta.

Waxaan la kulmaa dareenkan shucuureed sababtoo ah marnaba ma heli karno xasilooni iyo nabad waarta ilaa ku xirnaanta iyo ku tiirsanaantayadu ay noqoto mid xasilloon oo waara.. Sideen u rajayn karnaa inaan helno joogto haddii waxa aan ku hayno ay yihiin kuwo aan joogto ahayn oo lumaya? Hadalka Abuu Bakar waxa ku jira tusaale qoto dheer oo xaqiiqadan ah. Ka dib markii nabi Muxamed ﷺ dhintay, Dadkii ayaa argagax ku dhacay oo xamili waayay warkii. Laakiin inkasta oo uusan jirin qof jeclaa Nebiga ﷺ sida Abuu Bakar, Abuu Bakar wuxuu si fiican u fahmay meesha kaliya ee ku tiirsanaanta qofka ay tahay inay jiifto. Wuxuu yidhi: “Haddii aad caabudaysay Muxammad, ogow in Muxamed dhintay. Haddiise aad Alle caabudi jirtay, Ogow in Alle aanu dhiman”.

Si loo gaaro gobolkaas, ha u ogolaanin ishaada buuxinta wax aan ahayn xidhiidhka aad la leedahay Ilaahay. Ha ogolaan qeexidaada guusha, guuldarro, ama is-qiimeyntu ha ahaato wax kale oo aan ahayn jagada aad isaga la jirto (Quraanka, 49:13). Oo haddii aad tan sameyso, waxaad noqotaa mid aan jabin, waayo gacantaadu lama jabin karto. Waxaad noqotay mid aan laga adkaan, waayo taageerahaaga marna lama qabsan karo. Oo weligaa madhnaan doontid, maxaa yeelay ishaada buuxintu waa mid aan dhamaanayn oo marna ma dhimmi doonto.

Dib u milicso riyadii aan ku riyooday markii aan joogay 17, Waxaan la yaabanahay in gabadhaas yar ay aniga tahay. Waxaan la yaabay tan sababtoo ah jawaabta aan siiyay waxay ahayd cashar aan u baahnaan lahaa inaan sannadaha soo socda ee xanuunka badan ee noloshayda ku qaato waxbarasho. Jawaabteyda su'aasha ah sababta ay dadku isu dhaafaan waxay ahayd: "maxaa yeelay noloshani ma fiicna; waayo hadday ahayd, maxaa xiga la odhan lahaa?”

_________________________________________________________________
Xigasho:http://www.yasminmogahed.com/2011/11/13/maxay-dad-ku-la-haah-maa-yihiin-inay-isku-tagaan-