Ivalavala ca ni veiyacovi ena vakabauta

Mai vei Veiwatini Savasava - Tiseba, 14iKa 182 2012

iVurevure :jamiat.org.za
E tiki ni rai vaka-al-al-loma ni vuravura oqo sai koya ni Kalou sa Cecere Sara e lewa na veika kece e vuravura oqo. Mo Dauniveibuli ni Bula kei na Mate, Sai Koya talega na Tui ka daubuli lawa. E talai ira na nona italai ki na duidui tamata mai vei ira ka ra sa ivakaraitaki vinaka ka dau vakauta na Nona itukutuku kivei ira. Kevaka era vakarorogo ka talairawarawa, oqo me ra vinaka kina ena vuravura oqo kei na kena ka tarava. Se cava ga e vakatara na Kalou sai koya na veika kece e vinaka, savasava kei na bulabula; kei na cava ga e vakatabui keda kina o Koya meda cakava, e baleta talega me baleti keda.

Oqo na ivakarau e raica kina na mata ni Yalosavasava na ivalavala oqo ni veiyacovi vakatagane se vakayalewa. Sa veisaqasaqa kei na itovo vakatamata; e veivakamavoataki ki na tamata ka na vakacala e dua na takete taumada ni tagane se yalewa, o ya na: 'vakatubu kawa ena loma ni iyalayala ni vakamau'. Oqori na vuna e vakatabui kina me da vakatovotovotaka na veiyacovi vakatagane se vakayalewa.

A mate (nona vosa na parofita o Josefa) me baleta na bula vakatagane se vakayalewa vata:
IVakamacalataki o Abu Sa'id al-Khudri radi Kalouu anhu): Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "E sega ni dodonu vua e dua na tamata me raica na nona tikina vakatikitiki e dua tale na tamata, ia me kakua ni raica e dua na yalewa na nona ivunivuni e dua tale na yalewa. Me kakua ni davo vata e dua na tamata kei na dua tale na tamata ka sega ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana; ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana." (ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.")

IVakamacala kei Abu Hurayrah (radi Kalouu anhu) :
Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "Me kakua ni lasu na tagane kei na dua tale na tagane kei na dua na yalewa me rau kakua ni lasu vata kei na dua tale na yalewa me kakua mada ni rau vunitaka na nodrau dui tikina vakavo ga e dua na gone se dua na tama." (ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.")

Sa tukuna na Parofita na tagane sa bulia na Kalou na tagane ia sa yaco me vakaitovotaki koya ena nodra vakatotomuri ira na marama kei na marama sa bulia na Kalou me yalewa ia sa yaco me ra tagane ena nodra vakatotomuri ira na tagane ka ripotetaka mai vei Tabaraanee, Seyise Maram Naba.88.
iVola 7, iVola 72, Naba 774:
iVakamacala kei Ibn'Eda (radi Kalouu anhu) : Na Parofita sa CUDRUVI era sa vakamatani ira na tamata (o ira na tagane era sa vakataki ira, dou nanuma na nodra ivalavala na marama ena nodra ivalavala ni vosa, isulusulu, taubale, itovo.)... A sa kaya ko koya, "CEMURI IRA TANI MAI NA NOMUNI VALE." A gole yani na Parofita me vaka na tamata vakaoqori, kei 'Liadra sa qai gole yani na marama vakaoya.
iVola 7, iVola 72, Naba 775:
iVakamacala ni Um Salaa : (radi Kalouu anhu) "... ena gauna ga a tiko kina ena nona vale na Parofita, ka sa tiko talega kina e dua na tamata mamada. Sa kaya kina na Parofita (vei ira na watina) "Na isolisoli oqo (tagane) E SEGA NI DODONU MO curu yani vei iko (nomudou vale)."
E dua vei ira na ivakatakilakila ni SIGA SA OTI, "YAWM AL QIYAMAT", ena SEGA NI VEISEI SE YALEWA vata kei na vuqa na marama vei ira e lewe vica wale ga na tagane (KS TT. 106). Oqo ena tarava mai e vuqa na Veibutakoci, Sotoma (Lidu), Vakamataitaki Ira na Tagane, Saiina, Veidauci, (KS TT. 264.)

VU NI IVALAVALA CA NI VEIYACOVI
Ena nona ivola Nodra Leqa na iTabagone Gone: iWali Vakaturi Vei Ira na Yalosavasava, Dr.. 'Yddina Mahgoub, veiyasana:
"Ivalavala ca ni veiyacovi (vakayalewa se vakasaganegane kei na vakasaganegane) e rawa ni laurai lesu ki na vuna oqo:
1- Na lailai ni mataqali vuli vaka o ya ka yavutaki ena kilai deivaki ni vakabauta. Na kila vakaoya e dodonu me vagalalataki mai na tarovi ni, veivakasaurarataki se lomaocaoca.
2- O ira na itokani ca era lako mai ena veitabayabaki duidui ka ra veisautaka na gacagaca ni veimaliwai kei na bula vakayalo.
3- Na lailai ni vuli savasava ni veiyacovi ka tukuna vei ira na cauravou kei na goneyalewa na sala me ra vakaceguya kina na nodra gagadre ni veiyacovi vakatamata me vaka na lawa a tauyavutaka na Kalou Kaukauwa ka vakayawaki ira mai na mataqali itovo sega ni vakatamata.
4- Na sega ni kauwai ena kena sotavi na gagadre ni itabagone me ra volia e dua na ka era gadreva ka solia vei ira na galala vakasivia. Na vakawelewele oqori e vakavuna vei ira me ra gole tani, ka sa itavi dina ni tama kei na dauvakasala me vakararamataki ira na luvedra kei na itabagone ena bibi ni vakarauta na kena vakayacori na gagadre oqori.
5- Na lailai ni vakadinadina. E dodonu vei ira na itubutubu me ra wanonova matua tiko na luvedra ka sega ni solia vei ira na galala vakaitamera se me ra tarovi ira. E dodonu me rau veidutaitaka e dua na kena vo ka dodonu me rau veituberi vata kei na veivakabauti kei na veivakasalataki.
6- Na lailai ni kila ka dina kei na ivakamacala ni veika rerevaki vakayago kei na vakasama kei na veika rerevaki ni veibutakoci, veidauci, kei na ivalavala ca ni veiyacovi ena vuravura oqo kei na itotogi levu ni bula mai muri."
Ena Ra, sa tubu cake tikoga na veimoceri vakatagane se vakayalewa baleta ni ra vakauqeti mai vei ira na tamata me ra veigadivi ga ena veigauna taumada kei na veiyabaki taumada. Ena gauna era sega ni logaloga vinaka kina na cauravou kei ira na yabaki tinivakacaca kei ira na yabaki ni bula taumada kei ira na tagane kei na yalewa veibasai, e sega ni tukuni vei rau ni oqo e vu mai na madua ni rau se gone ia me rau na veiyacovi vakatagane se vakayalewa vata, ka ra sa vakayaloqaqataki me ra vakatovotovotaka na veiyacovi kei na nodra tagane se yalewa vata.

O IRA NA TAGANE ERA RAICI IRA ESO TALE NA TAGANE
E sega ni vakatarai me raica e dua na tamata na nona ivukica e dua tale na tamata, i.k.. na vanua ena tadrua ni nona maveli kei na tekiduru(oka kina na rua na tikina oqo), me vaka na Parofita, veika sa raica, e kaya, "Me kakua ni raica na tagane na nona ivau e dua na tagane se yalewa, me kakua talega ni dua na tamata e lakova e dua na isulu ena dua na isulu vata kei na dua tale na tamata, se dua na yalewa vata kei na dua tale na yalewa." (Lotu Vaka-Lotu) A kaya talega vua e dua na tamata e raica ni sa ceretaka na sagana, "Ubia na sagamu, ni sa uvu na saga." (al-Dauvakasaumi)
38. t.162 2nd Hadeeth
Hadhrat 'Aisa (radi Kalouu anha) e kaya : "Ena imatai ni gauna a vakatabui ira na tamata na iTalatala ni Kalou me ra kakua ni lako ki na valeniveivesu raraba ia e muri a qai vakatara vei ira na tamata me ra curu yani ki loma ni nodra isulu e ra." Veiwekani mai vei Atuci Daawood (4009), Niyad (Niyad(2010)(131/2), Ibn Majah(749), O Seyise Maram Naba.191.
39. t.162 3 ni Hadeeth
E kaya o koya : "Me kakua ni curumi ira na tamata kevaka sa sega na isulu e ra. Tarovi ira na marama me ra curu kina vakavo ga ke ra sa tauvimate se ni sa sucu oti." Veiwekani mai vei Atuci Daawood (4011), Ibn Majah (4748), O Seyaki Maram

IVakamacala o AbuSa's id al-Khudri (radi Kalouu anhu): Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "E sega ni dodonu vua e dua na tamata me raica na nona tikina vakatikitiki e dua tale na tamata, ia me kakua ni raica e dua na yalewa na nona ivunivuni e dua tale na yalewa. Me kakua ni davo vata e dua na tamata kei na dua tale na tamata ka sega ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana; ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana." (ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.")

IVakamacala kei Abu Hurayrah (radi Kalouu anhu) : Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "Me kakua ni lasu na tagane kei na dua tale na tagane kei na dua na yalewa me rau kakua ni lasu vata kei na dua tale na yalewa me kakua mada ni rau vunitaka na nodrau dui tikina vakavo ga e dua na gone se dua na tama." (ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.")

A kaya na Parofita o Josefa: "Ia ko koya sa kunea sa vakayacora na nodra ivalavala ca na tamata i Lut (Loti), vakamatei ira, o koya e cakava kei koya sa caka vua" – i.u.. kevaka e vakayacori ena veivakadonui. (Na dau raica oqo a dauvakamacalataki mai vei al-Ti ira iraditi (ti irailiti) e na nona daulobi, 1376.)

O ira na kenadau ni Vakabauta, me vakataka na Malik, al-Shaafi'i, Erau kaya o Ymani kei Ishaaq ni tamata a cala ena cala oqo (veibutakoci) me vakaviriki ena vatu, se vakamau se sega ni vakamau.

Sa kaya na Kalou (vakadewataki ni ibalebale): "Segai, E sega ni vakaroti Yalewa na Kalou' (ivalavala ca, veimaliwai vakalawa ni veiyacovi). Ko ni tukuna beka na veika e baleta na Kalou na ka o sega ni kila?" [al-A'raaf 7:28]

"O dau raici ira na turaga ni kawatamata, biuta na watimu sa bulia na Kalou me baleti kemuni? Ia ko sa tamata ivalavala ca" (Vanua ni Vaka-vosa 26:165-66).

Na Parofita (Me vakalougatataki koya na Kalou ka solia vua na vakacegu) e kaya: (1) "Vakamatea na tamata sa veibutakoci ka laiva me cakava vua."
"Me cudruvi koya na Kalou ka cakava na ka era cakava na tamata i Loti."
"Na vakasaganegane mai vei ira na yalewa era dau veibutakoci ena kedra maliwa."
Ka sa ka bibi sara na Kalou (vakadewataki ni ibalebale): "Segai, E sega ni vakaroti Yalewa na Kalou' (ivalavala ca, veimaliwai vakalawa ni veiyacovi). Ko ni tukuna beka na veika e baleta na Kalou na ka o sega ni kila?" [al-A'raaf 7:28]

ITOTOGI NI VAKATAGANE SE VAKAYALEWA VATA ME BALETI IRA NA TAMATA NI PAROFITA (LUT) (ALAIHIS SALAAM) O CEI A SEGA NI TALAIRAWARAWA KI NA NONA IVUNAU
"Kei Loti! (Nanuma tiko) ia ni sa kaya vei ira na nona tamata: Dou na vakayacora li na itovo vakasisila me vaka e se sega mada ni bau cakava e liu vei kemudou.? Raica na! dou sa lako mai ena dodomo ca vei ira na tagane ka segai ko ira na yalewa. Segai, ia dou sa vinakata ga na tamata." (Vanua ni Vaka-vosa: 7:80-81)
Sa nona itavi oi rau ruarua – o ira era vakabulabulataki tiko kei ira na itokani sega ni vakawelewele – me ra veivutuni vakatotolo vua na Kalou, e sega tale ni dua na itotogi ca cake e vakatala mai vua na Kalou me vakataki ira na tamata e Lut e Lut (alaihi-salaam), o cei e dau vakayacora na cala oqo (tagane era veiyacovi kei ira na tagane).

Sa vakaoqo na kedra itotogi:
Era vakamatabokotaki ka ra vakayayamo voli tu, me vaka e tukuna na Kalou, "fa-tamasna e dua na yoonahum" (i.k., vakamatabokotaki ira).
· E dua na tagi vakasaukura (vakaseavutaka na lomadra) (al-sayha)
· A vukici vakatoboicu na nodra veivale.
· A vakatauca vei ira na Kalou e dua na cava vatu sa vakarautaki vakatabakidua me baleti ira ka vakarusa sara vakavinaka.
Sa vakakina na itotogi kevaka me mate o Ya me baleta na lotu vakasaqaqara kevaka e rau vakamau se sega ni vakamau oi rau na lewe rua oqo. E kaya na Parofita (me tiko ga vua na vakacegu): "Ko koya yadua ko sa kunea sa cakava na cakacaka, vakamatei ira: oi rau ruarua na itokani vakabulabulataki kei na itokani sega ni vakawelewele." (ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.", Ti kakua ni dauti ira na dausaqa, kei IbnMajah, veivakadeitaki ni saqani mai vei al-Sega., o Araukaria nei-Ma-Ma-ma-ni-ma-a 2350

E kaya na Kalou (vakadewataki ni ibalebale): "Ia ni sa yaco mai na Noda Vunau, Keirau a vuki (na veitaoni kei Sotoma mai Palesitaina) vakatotobuicu sobu, ka sa tau vei ira na vatu ena qele buli, ena iwalewale vakarautaki vinaka ni veitarataravi vakataki ira; Vakatakilakilataki mai vua na Nomu Turaga" [iYala 11:82-83].

Sa kaya kina na Kalou, vakasalataki ira era muri ira mai ena veimatanitu era vakayacora vakakina me vakataki ira (vakadewataki ni ibalebale): "era sa sega sara ni yawa mai Zaalimooni (dausaqani, dau caka ca)" [iYala 11:83]

Sa kaya na Kalou (vakadewataki ni ibalebale): "Ka rau a saga dina me rau vakamaduataki nona vulagi (ena nodra kerei me ra veibutakoci vata kei ira). Keitou sa vakamatabokotaka na matadra (tukuna), 'Oti mo qai tovolea na Noqu Rarawa kei na Noqu iVakaro.'" [al-Kasmar 54:37]

Sa lewai o Abu D.Siddeeq me vaka na ka oqo, ka vola na ivakasala me baleta na ka oqo vei Khaalid, ni oti na veitalanoa kei Saabah. 'O Ali sa ikoya na kena e bibi duadua vei ira ena vuku ni veika oqori. Ibn al-Qasaar kei na noda shay ka kaya: "a vakadonuya o Saabah na ka o ya [o koya e vakayacora na veimoceravi vakatagane se vakayalewa vata] dodonu me vakamatei, ia era sa duidui ena sala me vakamatei kina".

A kaya o AbuDa al-Siddeeq ni sa dodonu me viritaki sobu mai na dua na dela ni uluvatu.
'Ali (radi Kalouu anhu)e kaya ni dodonu me buli e dua na bai me kasura kina.
Ibn 'Abbaas e kaya, e dodonu me ra vakamatei ena nodra veisere.
Oqo e vakaraitaka ni ra a duavata kei ira ni [o koya e cakava na veimoceravi vakatagane se vakayalewa vata] dodonu me vakamatei, ia era duidui ena ivakarau me vakamatei kina.

Oqo e tautauvata kei na nona veiliutaki na Parofita (na vakacegu kei na veivakalougatataki ni Kalou me noda) me baleta na tamata ka rau sa veimaliwai vata kei na dua na yalewa sa itarami sara [veisovosovosa], baleta ena kisi ruarua oqo e sega ni vakatarai me vakayacori ena dua na ituvaki. Sa yaco kina me semati na itaukei nei Ibn 'Abbaas (radi Kalouu anhu)ka tukuna ni parofita (na vakacegu kei na veivakalougatataki ni Kalou me noda) e kaya, "Ia ko koya yadua dou sa kunea ni sa cakava na nodra cakacaka na tamata Na Koliaca, vakamatei ira." Ka tukuni talega kina ni o koya (na vakacegu kei na veivakalougatataki ni Kalou me noda) e kaya: "O koya yadua sa veimaliwai kaya kei na dua na yalewa sa nona itarama, vakamatei koya." Ia me vaka sa dua tale sa raica ko koya na isaumi, "O koya yadua sa veimaliwai vata kei na manumanu, vakamatei koya ka vakamatea vata kei koya na manumanu." (iVakamacala mai vei Eda, 2420; ia me rau kakua ni lasu e dua na yalewa vua e dua tale me kakua ni daramaka e dua na isulu e ra ena ruku ni dua na waqana.", 4464; al-Ti irayadiganiti, 1454; al-Kim, 4/355).

Na veiliutaki oqo e salavata kei na lewa ni veiwasei'a, baleta ni ca sara na kena ca na kena icakacaka na haraam, na kena ca vakalevu cake na kena itotogi. Na vakaluveni ena dua na ivakarau e sega ni vakatarai ena dua na gauna e ca cake mai na noda veiyacovi ena dua na ivakarau, ka na rawa ni vakatarai ena so na gauna, ka sa bibi sara kina na kena itotogi. Oqo e tukuna o Ymani ena dua vei rau na ripote ka vakamacalataki mai vua. (Zaad al-Ma'aad, tikina e 5, p. 40-41).

E tautauvata me baleta na ivalavala ca ni vakasaganegane vakasaganegane. E sega ni vakabekataki vei ira na fuqahaa' ni vakasaganegane e haraami ka sa dua na ivalavala ca levu, me vaka e tukuna o al-Haafiz Ibn Hajar (me lomani koya tikoga na Kalou). (Al-Mawsoo'ah al-Fiqhiy ya, tikina e 24, p. 251).

Me baleta na mataqali itotogi matata e tukuni tiko ena taro oqo – veisorovaki ki na mate – na mataqali itotogi vakaoqo sa baleti koya na dautagane sa vakawati. Na itotogi era totogitaka me baleta na caka cala ni veilasami vakatagane se vakayalewa vata sai koya na kena itotogi – ena iseleiwau, me vaka na kena irairai dodonu duadua - me vaka a vakamacalataki ena veivosaki e cake me baleta na duidui vei ira na vuku ena ivakarau e dodonu me vakayacori kina na cakacaka oqo. Me baleta na vakasaganegane, e sega ni dua e gadrevi kina, ia ena vakatautaki ga vua e dua na tamata [na itotogi sega ni kilai me na lewai ena vakatulewa nei itikotiko]. (al-Mawsoo'a al- Fiqhiy, tikina e 24, p. 253).

Ia kevaka e cakava na ivalavala ca oqo o koya e cakava, se dua tale na ivalavala e tau vei ira e dua na itotogi, veivutuni, biuta laca na ivalavala ca o ya, vakasaqara na veivosoti, veivutunitaka na veika sa cakava ka nona inaki me kakua vakadua ni lesu tale kina – Shayca al--Sala Ibn Taymoc, a sa sauma ko koya: "Kevaka sa veivutuni vakaidina vei Alla, Ena ciqoma na Kalou na nona veivutuni, ka sega ni gadrevi vua me vakatusa na nona ivalavala ca vua e dua me rawa ni vakayacori kina vua na itotogi sa lewai." (Majmoo' al-Fataawaa, tikina e 34, p. 180).

E kaya na Kalou (vakadewataki ni ibalebale):
“Kei ira era sega ni kerea vua na Kalou e dua tale na kalou se vakamatea na yalo sa vakatabuya na Kalou [me vakamatei], vakavo ga ena kena dodonu, ka kakua ni vakayacora na veiyacovi cala vakalawa ni veiyacovi. Kei koya ga e dodonu me cakava oqori ena sotava e dua na itotogi. Ena vakaruataki na vakararawataki kivua ena Siga ni Tucaketale, ka na tiko kina ena veivakaduiduitaki; Vakavo ga ko ira sa veivutuni ka vakabauta (ena Vaka-Lotu Vaka-Masivesu), ka kitaka na ivalavala dodonu; me baleti ira, Ena veisautaka na Kalou na nodra ivalavala ca ki na ivalavala vinaka, kei na Kalou sa Dau Vosoti Koya Vakawasoma, O Koya sa Dauloloma Vakalevu Sara. Ia ko koya sa veivutuni ka kitaka na ivalavala dodonu; ia sa dina sara, sa veivutuni vua na Kalou ena veivutuni dina" [Al-Furqaan 25:69-71].

"Kevaka sa cala e rua na tamata vei kemudou ena vuku ni caka ca, totogitaki rau ruarua. Kevaka era veivutuni ka moica me ra sa biuta tu ga; ni sa Dau Yalololoma Vakalevu Na Kalou." (Ici 4:16)

iVuku ni vosa nei Yava ibn Cakadina: "Ia kevaka sa vakavakoci e dua sa sega ni vakawati sa ia na veibutakoci, ena vakaviriki me mate ena vatu ko koya." (Dawoud 2101)

Qai ena Wase 11 Tikina e 77 ki na 83 eda wilika:
"Ena gauna era sa lako mai kina na noda italai vei Loti, a lolositaka na nodrau itukutuku ka vakila ni sa sega ni rawa me taqomaki rau". E kaya o koya" 'Oqo e dua na siga veilecayaki.' Era lako mai na nona tamata ena nodra vakusakusa yani vua ka sa balavu sara na nodra dau vakatovotovotaka na itovo vakasisila. E kaya o koya: '0 na noqu tamata! Oqo na luvequ yalewa: era na savasava cake vei iko kevaka o vakamau. Ia oqo mo rerevaka na Kalou ka kakua ni vakalewai au ena nodra dokai ira na noqu vulagi! Sa sega li ni dua vei kemudou e dua sa nanuma vakaukauwa?' Era, ia e kaya: 'O ni kila vinaka tu ni keimami sega ni gadrevi ira na luvemuni yalewa. E dina ni o ni kila vakavinaka sara na ka keimami vinakata'. E kaya o koya: 'Kevaka me a tu vei au na kaukauwa me'u vakasavui iko se me'u rawa ni vakaisalakitaki au ki na dua na veitokoni kaukauwa'. (O ira na agilosi) e kaya: '0 Lota! Keimami sa italai mai vua na nomuni Turaga! Era na sega ni rawata rawa e dua na sala. Ena gauna oqo mo lako vata kei na nomu matavuvale ni se vo tiko e dua na tiki ni bogi, me kakua ni dua vei kemuni e rai ki muri; ia na watimu, vua ena yaco na veika ena yaco vei ira. Na mataka sa gauna lokuci kina. Sa sega beka ni voleka na mataka'. Ena gauna e soli kina na neimami lawa keimami sa vukica vakatobuicu na veikoro, ka sa vakatauca sobu vei ira na sulifure me vaka na qele bulibuli, veitaqataqai ena veitaqataqai, vakatakilakilataki mai vua na nomu Turaga. Era na sega sara ni yawa mai vei ira era cakacala".

ISEMA VAKAYARAGI
E dua na ivalavala ni veiyacovi ena kedra maliwa na Veilasami Vakatagane se Vakayalewa, ka sa VAKATABUI sara vakaca vei ira sara mada ga na veiwatini vakamau, Kevaka mada ga e vakayacori ena veivakadonui.

Ibn 'Abbaas e kaya: "Na iTukutuku ni Kalou o Alai (sall maxwellu alaihi aallam) e kaya: "Ena sega ni raica na Kalou e dua na tamata sa dau veimaliwai vata kei na nona iseleiwau." (Kena ivakamacala o Ibn Abi Shaybah, 3/529; era dauvosa ka kalasitaki ni ra sa yatuvi mai vei al-Ti ira iravi iravidaki, 1165).

Sa vakatabui vakalawa sara vei rau na veiwatini me rau vakaitavi ena veibutakoci, me vaka na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam) e kaya, "Ena cudruvi o koya e lako mai vei watina ena nona iso." (O Ratou kei Abu Dawud)
E dua na tamata a tarogi Ibn;, (radi Kalouu anhu), me baleta e dua e dau laki oca vata kei watina, kei Ibn;, "Na turaga oqo e tarogi au tiko me'u kila tale."

Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam) a kaya talega, "O koya ga e duavata kei koya [vata kei watina] ena gauna ni nona tagane, se sa veidinadina vata kei koya, se lako mai vua e dua sa vakalou, a sa sega ni vakabauta na veika sa vakatakilai vei Adina."(NiDina).

BULA VAKATAGANE SE VAKAYALEWA
"Kakua ni toro volekati Al-FAWAHISH – ivalavala ca vakamadua, veimaliwai vakalawa ni veiyacovi) se cakava e matana levu se vuni."
Parofita o Josefa (sall maxwellu alaihi aallam) e tukuni ena dua na IKati me baleta na veiyacovi vei ira na tagane:
"NI DUA NA TAMATA SA VAKAVURAVURA E DUA TALE NA TAMATA, Na Itikotiko Vakatui NI Kalou sa Sakure"-

Parofita o Josefa (sall maxwellu alaihi aallam) e tukuni ena dua na Jesaci me baleta na veimaliwai ni tagane kei na tagane kei na tagane mai Lectuma (Veiyacovi vakayalewa se Vakayalewa):"Ena cudruvi ko koya sa lako ki vua e dua ena dakudra."

Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam) e kaya: "E va na mataqali tamata era na yadra ena mataka ni ra sa cudruva na Kalou ka ra moce ena bogi ni sa tau vei ira na cudru ni Kalou". A tarogi o koya: "O cei o ira, Oi Kemuni na Italai ni Kalou?" Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam) sauma lesu: "O ira na turaga era tovolea me ra vakatauvatataka na yalewa kei ira na marama era tovolea me ra vakatauvatataka na tagane (ena ivalavala ni isulusulu, ivakarau, vosa) o ira na turaga era veiyacovi kei ira na tagane kei ira era veiyacovi kei ira na manumanu." (Al-Tabrani kei Al- Baihaqas)

E tiko talega na nona malanivosa e dua na vuku a dau sili tu vakadua ka curu mai e dua na gonetagane lailai ka kaya, "kauti koya tani mai ke me vaka e rerevaki sara vei au me vakatauvatani kei na dua na ilawalawa marama era lako mai vei au"
Ena sivia e dua na vanua ena Nona iVola Vakaturaga, Sa talanoataka oti na Kalou Cecere na italanoa kei Hadhrat Lut (alaihi-salaam). Me baleta na nodra vakarusai, E kaya o koya:"Oti qai, ena gauna sa yaco kina na Neimami ivakaro, Keitou a vakasaqaqarataka (nodra koro levu) e vakatobuicu ka tau na uca ena vatu qele buli, bini ena veitaqataqai, vakatakilakilataka na nomudou Turaga. Kei ira (na vatu ni itotogi) e sega vakadua ni yawa mai vei ira era caka cala!" (Hud 11: 82-83)

Na iotioti ni ivakasala me baleti ira na Dauvakasalataki: "Kevaka era vakaogai ira ena ivalavala ni veimoceravi vakatagane se vakayalewa vata, Na itotogi ni Kalou e sega ni yawa sara."
Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)cudruvi na veiyacovi vakatagane se vakayalewa ena nodra tokaruataka vakatolu: "Sa cudruva na Kalou e dua e cakava na ka era cakava na tamata nei Lut." A sa kaya ko koya: "Kevaka o raica e dua na tamata e vakaitavi ena veimoceri vakatagane se vakayalewa vata, vakamatei rau ruarua na itokani bulabula kei koya e vakawaleni tu ga."

Era sa duavata ena kedra maliwa na Vakabauta ni sa ivalavala ca levu na veilasami vakatagane se vakayalewa vata, ka sa vakatabuya na Kalou ena veitikina oqo: "Na veika bula kecega e vuravura, o ni dau raici ira na tagane ka biuti ira ka a bulia na Kalou me baleti kemuni me vaka na nomuni dui tagane? Ia, ia e vinaka cake, o sa talaidredre!" (Al-Sh'ura 26: 165-166)
Ena dua tale na tikina, Sa tukuna na Kalou Cecere na veika me baleti ira na Nona parofita, Lut (alaihi-salaam) : "Dina Sara, era sa tamata ca, vakatanitaki!" (Al-Anbiya 21:84)

Na yaca ni tauni oqo o Sotoma, kei ira na kena tagane era sa vakatovotovotaki ira na tagane me ikuri ni veika vakasisila tale eso.
Na parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "Na Vakasaganegane sa ikoya o Zina ena kedrau maliwa na yalewa."

E tukuni ni gauna sa vakavu ulunivanua kina e dua na tamata, sa sakure na iDabedabe Vakatui Vakalou ena nona rerevaka na Cudru ni Kalou kei na Lomalagi sa Sautaninini. Era sa qai tekivu cavuqaqataka na agilosi, "Tukuna: 'O Koya na Kalou, na Dua; Na Kalou, na kena o koya ga e veirauti. E sega ni bulia o Koya se dua e vakatubura, ni sa sega e dua me vakataki Koya" (Veiy-ma-ni-ma 112 , 1-4) me yacova ni sa yawa mai na nona cudru.

Vei ira ena sega ni raica na Kalou na Siga ni Tucaketale, ka vakakina vei ira ena kaya o Koya, "Curu ki na Bukawaqa vata kei ira era curu mai," na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam) wilika na veika oqo: O ira era vakaitavi tiko kei ira era sa vakawaleni tu ena bula vakatagane se vakayalewa vata; e tagane se yalewa vata kei na manumanu; o koya ka rau sa vakamau vua e dua na yalewa kei na luvena yalewa ena dua vata ga na gauna; kei koya e dau vodoki vakawasoma, vakavo ga ke ra veivutuni ka veisau.

Na Parofita (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "Ena sega ni raica na Kalou e dua na tagane se dua na tagane se yalewa ena iseleiwau."

Na itotogi e veivakatotogitaki vua e dua e lomasoli me cakava me itokani ni veiyacovi vakatagane se vakayalewa vata
Sina Vuaviri (radi Kalouu anhu) a vola ena dua na gauna vei Abu Snow ni ena dua na vanua a tiko kina e dua na tagane a sureti ira eso tale na turaga me ra veiyacovi. A qai veivosaki kei ira na Nona iTokani na Parofita o AbuKovata (sall maxwellu alaihi aallam)me baleta na ka oqo. A kaya o Ali ibn Abi Taub: "Oqo ga na ivalavala ca e sega ni caka ena vukudra ko ira ga na kai Lut, ka sa tukuna vei keda na Kalou sa Cecere Sara me baleta na Nona totogitaki ira. Ena noqu nanuma, e dodonu me vakamatei." Sa qai volavola o Abu Ira ki Vua, ka vakamatei koya o Saina.

NA CAVA ME CAKAVA NI DUA E SOTAVA E DUA NA KA E SEGA NI VAKACAVACAVA
Abu Sa"id al-Khudri, (radi Kalouu anhu), tukuna ni Italai ni Kalou (sall maxwellu alaihi aallam)a kaya:
"Kevaka e dua e sotava e dua na tamata ka cakava e dua na ka ka saqata na ivakavuvuli ni Vakabauta, me tarovi koya me cakava ena kena vakasaurarataki, ia kevaka sa sega ni rawa ni kitaka oqo, me vakatabui koya ia kevaka e sega ni rawa vua me kaya, e dodonu me nanuma ni sa ca sara e lomana. E dina ga ni oqo na ivakatakilakila ni vakabauta malumalumu." (Muslim Rasina)

A vakau talega na Ilaqeti oqo ena dua tale na ivakarau ni lewa nei 'Drotini Mas'u ka ra tukuna ni iTukutuku ni Kalou (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya:"E se bera mada vakadua ni talai mai e dua na Parofita mai vei au na Kalou ki na nona matanitu ka sega ni tiko ena kedra maliwa na nona tisaipeli kei na itokani era a muria na nona sala ka talairawarawa ki na nona ivakaro. A qai muri ira mai era sosomitaki ira ka ra kaya na veika era sega ni cakava, ka vakatavuvivataka na veika cava ga a sega ni vakaroti me ra cakava. O koya ka valuti ira tiko e ligana sa vakabauta; io sa vakabauta ko koya sa valuti ira ena yamena; ia ko koya sa segata vakaukauwa sara e lomana sa vakabauta; ka sega tale ni dua na vakabauta, sega mada ga ni miniti me vaka na sore ni musita."[2]

Na ka me cakava e dua na tamata ena vakatau ki na nona itutu, itutu se itavi ena loma ni itikotiko. E Dua na iVakadinadina, e dua na MP se dua na iliuliu ena itikotiko raraba ka sa veivakauqeti tiko ena itikotiko ka raica e dua na ka e sega ni vakasaurarataki ena veimaliwai, ena gadrevi me caka vakalevu cake mai na nona lomacataka tu ga e lomana.

Hadhrat Ayesha (radi Kalouu anha) sa tukuna ni gauna ga e tukuna kina na Parofita Tabu (sall maxwellu alaihi aallam) lako mai ki na vale ni vakasaqani, a laki dabe ena itutu ni vunau ka kaya: "Oi kemuni na tamata! Sa vakaroti kemuni na Kalou mo ni vakaroti ira na kena vo me ra caka vinaka ka vakatabui ira me ra kitaka na ka ca. De mo na masu ka na besetaki na nomu masu. Ko ni kerea vua na Kalou me vakayacori na veika o ni gadreva, e sega tikoga ni vakayacori." Cavuta e levu na ka, a lako sobu mai na itutu ni vunau. (Ibn Habban)

Ena lewa nei 'Ali Ibn AbiEtib, (radi Kalouu anhu), o cei e kaya: "Au a rogoca na Italai ni Kalou (sall maxwellu alaihi aallam)tukuna:"Raica au na vakasosataki vakalevu;, ena veigauna vakaoqori, ena sega ni rawa vua e dua na vakabauta me veisautaka e dua na ka (Munkar) kei na ligana se na yamena." Au a kaya: "Oi Kemuni na iTukutuku ni Kalou, na cava me ra cakava?" E kaya o Koya: "Me ra vunauca e yalodra?"Au a kaya: "0 Na iTukutuku ni Kalou, ena vakavuna oqo me ra lewe lailai sobu na vakabauta?" O Koya (sall maxwellu alaihi aallam)e kaya: "Sega. Na kena levu ga ni vica ga na titi e dua na ivurevure ni wai makare."

Na IVakadinadina Oqo, kei na so tale, vakadewataka e dua na itukutuku vata ga ka vakaraitaka ni ilesilesi me vunauca ka veisautaki Na Munkar e salavata kei na kena rawa ni vakayacora vakakina, ni ra sega ni duavata kina ena yalo sa dodonu vei ira kece na Vakabauta veitalia na nodra rawa ka; ni yalo e sega ni cakitaka na Munkar sa uto sa yali na vakabauta taucoko.

Ali Ibn Abi Edab, (radi Kalouu anhu), e kaya:"Na imatai ni mataqali Vakasaqaqara o na sega ni rawa ni vakayacora oya na Vakatatabu ena ligamu, mo qai Vakasaqaqataka na yamemu, ka qai Vakasaqaqa ena yalomudou. O Koya e sega ni kila na yalona na delavuvu nei Ma'se sega ni vakadonui mai vei Munkar, e tiko e dua na yalo ka sa vuki vakatobuicudru sobu."

Bin Mas'ud, (radi Kalouu anhu), ena dua na gauna a rogoca e dua na tamata ni kaya: "Ia ko koya sa sega ni dau vakayacora na veika vinaka ka vakatabuya na ca ena rusa." A kaya o Ibn Mas'ud: "Ia ena rusa ko koya sa sega ni kila na vinaka kei na ca na yalona."
Oqo e vakaraitaka ni kena duidui na vinaka kei na ca ki na yalo sa dua na itavi e vauci vei ira kece na Muslim, ia ko koya sa sega ni kila sa na vakarusai; ni kena vakaraitaki ni sega ni vakadonui mai na ca ka tovolea me veisautaki ena ligadra se yame e sa dua walega na itavi vei ira era rawa ni vakayacora vakakina o ira na Vakabauta.

Eda masuta na Kalou me dusimaki keda kece ka tikoga ena salatu dodonu kei na itovo ca kece sara. Ameen.

________________________________________
iVurevure :jamiat.org.za