Gawani Izi
Wolemba: ASLAM ABDULLAH
Kusonkhana kwa mwamuna ndi mkazi kuti apange banja kumaonedwa kuti ndi mwambo wachipembedzo wofunika kwambiri m’zipembedzo zonse za padziko lapansi.. Banja ndiye maziko a anthu komanso malo olera m'badwo wamtsogolo pamalo otetezeka komanso athanzi. Ndilo phata la chitukuko cha anthu.
Qur'an imagwiritsa ntchito liwu loti nikah pa mgwirizano uwu wa mwamuna ndi mkazi. Amatanthauza kutengerana momwe madzi a mvula amatengera padziko lapansi. Choncho Quran ikufotokoza za mwamuna ndi mkazi wake Zauj (wofanana naye). Kumatanthauza kuti onse aŵiri ali ofunikira kwa wina ndi mnzake m’chigwirizano chabanja pamene aliyense amakwaniritsa mnzake m’njira imene popanda mmodziyo wina sangakhoze kudzilingalira kukhala wokwanira.. Ndi zoonekeratu kuti pakalibe ngakhale, moyo wabanja sudzakhala wolinganizika ndi wathanzi.
Quran ikufotokoza za nikah mgwirizano wolimba pakati pa akuluakulu awiri. Choncho ukwati womangidwa usanakhale munthu wamkulu sutengedwa ngati nikah m'mafotokozedwe a Qur'an. Pamenepo, Quran ikufotokoza zaka za ukwati ngati chizindikiro cha uchikulire. “Ndipo ayeseni ana amasiye [pansi pa kuyang'anira kwanu] mpaka atafika msinkhu wokwatira.”- 4:6
Qur'an imapereka ufulu kwa amuna ndi akazi kuti asankhe bwenzi lawo lamoyo. Kumbali imodzi, imawauza amuna "Choncho kwatirani mwa akazi Omwe ali ololedwa kwa inu kapena omwe akukufunirani". (4:3), pamene ina imawauza akazi kuti amuna sangawaletse iwo mosagwirizana ndi chifuniro chawo, “E inu amene mwafika ku chikhulupiriro! Sikololedwa kwa inu kutero [yesetsani] khalani olowa a akazi anu [powagwira] motsutsana ndi chifuniro chawo” – 4:19
Choncho Qur'an ikulimbikitsa ganizo la kulinganiza, zogwirizana, mgwirizano wa mgwirizano kuti ukhale wofanana, ulemu ndi udindo. Cholinga cha mgwirizano wotero chikufotokozedwa bwino lomwe m'chaputala 4 ndi vesi 24, limanena kuti ukwati ndi mgwirizano wa anthu amalingaliro ofanana kuti alimbikitse maunansi olemekezeka.
Qur’an ikulimbikitsanso ganizo la mkazi mmodzi. Sichipereka chilolezo chaulere kwa amuna kukwatira akazi oposa mmodzi. Pamenepo, Quran ikukamba za kukwatira kachiwiri pamene mkazi woyamba kulibe. “Koma ngati mukufuna kusiya mkazi ndi kutenga wina m’malo mwake,” (4:20) Mwanjira ina, kukwatira kachiwiri kungachitike kokha pamene mkazi woyamba palibe.
Tingayanjanitse bwanji chiongoko ichi cha Qur'an ndi aya ina yomwe ikupezeka m'mutu womwewo ndi kulola amuna kukwatira ambiri??
“Ndipo ngati muli ndi mantha Kuti simungawachitire chilungamo ana amasiye, Kenako kwatirani pakati [zina] Akazi amene ali ololedwa kwa inu – [ngakhale] awiri, kapena atatu, kapena anayi: koma ngati muli ndi chifukwa choopera kuti simungathe kuwachitira chilungamo, ndiye [kokha] imodzi – kapena [kuchokera pakati] amene mwawapeza moyenera. Izi zidzakupangitsani kukhala kosavuta kuti musapatuke panjira yoyenera. – 4:3
Izi zisanachitike Quran imati:
“Chotero, Apatseni ana amasiye chuma chawo, ndipo musasinthe zoipa [anu omwe] kwa zinthu zabwino [izo ndi zawo], Ndipo musadye chuma chawo pamodzi ndi Chanu: izi, ndithu, ndi mlandu waukulu.” – 4:2
Mwanjira ina, kukwatira awiri, akazi atatu kapena anayi ali ndi zifukwa. Sichilolezo wamba. Kukonzekera kapena kusinthidwa kumeneku kunali kofunikira ndi momwe zinalili panthawiyo. Linaloledwa kuonetsetsa chitetezo cha ana amasiye ndi akazi amasiye ngati chilungamo chenicheni chikusungidwa mu ubale monga momwe Quran idafotokozera. “Koma ngati muli ndi chifukwa choopera kuti simungathe kuwachitira chilungamo, ndiye [kokha] imodzi.” (4:3) M'mawu ena, kukwatiwa ndi mwamuna mmodzi ndilo lamulo lalikulu.
Malangizo kuti mukhalebe ndi ubale wautali, anthu ena amanena kuti ngati mkazi ndi wosabereka kapena akudwala matenda osachiritsika, mkazi wachiwiri pamaso pa mkazi woyamba amaloledwa. Sicholinga cha Qur'an monga imanenera “Iye amapereka zonse ziwiri, mwamuna ndi mkazi [kwa amene wamfuna], ndipo amamchititsa kukhala wouma amene wamfuna: za, ndithu, Iye akudziwa zonse, wopandamalire mu mphamvu Yake.” – 42:50
M’mawu ena, kukhala wosabereka sichofunikira kuti munthu akwatirenso kachiwiri.
Choncho, Qur'an ikufotokoza momveka bwino za ukwati wa mkazi mmodzi.
Chisudzulo
Ukwati (kukwatira) ndi mgwirizano wamtendere, ubale wabwino ndi wolemekezeka. Quran ikuzindikira kuthekera kwa kupatukana pakati pa mwamuna ndi mkazi ngati ubalewo sukuyenda bwino, ndipo zosagwirizana ndi zosiyana zimatha kukhala zosagwirizana. Pazimenezi Quran imagwiritsa ntchito mawu akuti Talaq (chisudzulo).
Choncho, Qur'an ikupereka tsatanetsatane wa ndondomeko yolekanitsa kapena chisudzulo ndipo siyisiya kuchigamulo cha bwenzi limodzi.. Korani poyamba ikuwalangiza mwamuna ndi mkazi kuti athetse kusamvana kwawo mwamtendere pawokha ndipo ngati awiriwo alephera kutero ndiye kuti yafotokoza ndondomeko yozama kuti athetseretu kusamvana kwawo.. Ilo limati:"Ndipo ngati muli ndi chifukwa choopa kuti pangakhale kusweka pakati pa a [wokwatiwa] awiri, khazikitsa woweruza pakati pa anthu a mtundu wake, ndi woweruzira milandu mwa anthu ake; ngati onse afuna kukonza zinthu, Mulungu akhoza kubweretsa chiyanjanitso chawo. Taonani!, Ndithudi, Mulungu Ngodziwa zonse, kudziwa. – 4:35
Mwa kuyankhula kwina, woweruza wa mbali zonse ziwiri adzasankhidwa kuti athetse kusamvana ndipo ngati bungwe la arbitration litalephera kuthandiza mwamuna ndi mkazi kuthetsa kusamvana kwawo., ndiye kuti angavomereze chisudzulo kapena ngati apatsidwa ulamuliro wosankha, akhoza kutchula ndi kupereka chisudzulo.
Kusankha kusudzulana si nkhani ya munthu payekha, Sichoyeneradi kuti amuna azitchula mawu akuti talaq katatu kuti athetse chibwenzi.
Zomwe zikanadzachitika pambuyo pake? Onse awiri mwamuna ndi mkazi ali ndi ufulu wokwatiranso. Koma m’menemo muli lamulo kwa mkazi. Amadikira kwa miyezi itatu ndipo ngati ali ndi pakati, amadikira mpaka kubereka. Panthawi imeneyi, mwamuna ali ndi udindo pa ndalama zake zonse. Mwamuna akhoza kukwatira popanda kuyembekezera koma ngati akufuna kubwererana ndi mkazi wake ndiye kuti akhoza kuyambiranso mgwirizano waukwati panthawiyi.. Momwemo Quran ikunena: “Ndipo m’nthawi imeneyi amuna awo ali ndi ufulu wowatenganso, ngati akufuna chiyanjanitso; koma, mogwirizana ndi chilungamo, ufulu wa akazi [za amuna awo] zikufanana ndi [amuna'] ufulu pa iwo, Ngakhale kuti amuna ali patsogolo Pawo [pankhaniyi] Ndipo Mulungu Ngwamphamvu zonse, wanzeru. – 2:228
Mawu akuti “anthu amawatsogolera [pankhaniyi]” ndi mwayi winanso wopatsidwa kwa iwo wolemekeza mgwirizanowo. Pamenepo, ndi udindo winanso.
Pambuyo pa chiyanjanitso cha talaq yoyamba, ngati ubalewo ukhala wowawa komanso wosalumikizana ndiye kuti talaq yachiwiri ikhoza kuchitidwa pokhapokha njira yomwe idagwiritsidwa ntchito pa talaq yoyamba itsatiridwa.. Komabe, ngati talaki itafunidwa ndikulamulidwa kachitatu, ndiye chingakhale chosasinthika. Mkazi ali ndi ufulu wokwatiwa pambuyo pa talaq yachitatu ndipo pokhapokha ngati mwamuna wake wachiwiri amwalira kapena kumusudzula katatu., mwamuna wake wakale akhoza kumukwatiranso.
Awa ndi malamulo osavuta a ukwati ndi chisudzulo. Qur’an siilola otsatira ake kugamula zinthu mwachisawawa. Lingaliro lachisawawa lakuti kutchula liwu lakuti “talaq” katatu mwa mwamuna ndi chisudzulo, Sichilamulo cha Qur'an kapena cholondola. Pamenepo, ndi zosemphana ndi mzimu wa mgwirizano wa mgwirizano ndi miyambo yofunikira kuti banja likhale lathanzi.
Mchitidwe wotchula mau oti "talaq" katatu mwa mwamuna ndi wotsutsana ndi zomwe Quran ikunena..
Tiyenera kuzindikira kuti malamulo a Qur'an okhudza ukwati ndi chilekano adalumikizidwa ndi zikhalidwe ndi miyambo yomwe inali yamphamvu komanso ikadali yolimba m'mabanja a makolo akale., dala anasankha malinga ndi maganizo a anthu. Malamulo amenewa alibe chochita ndi malangizo aumulungu. Zili choncho, motero, ndikofunikira kukulitsa kumvetsetsa kowona ndi kolondola kwa Qur'an ndikutaya kumasulira komwe kwachitika zaka mazana ambiri..
Kupatsa amuna ufulu wotheratu wothetsa banja ndi mawu pongonena, “Ndikusudzulani katatu nthawi imodzi kapena magawo atatu osiyana” sikuli kanthu koma kutsimikiziranso kwa dongosolo lakale la makolo akale lomwe linkalola amuna kulamulira akazi awo.. Zimaphwanya mzimu ndi kalata ya mgwirizano wa mgwirizano. Kumaika akazi mumkhalidwe wodalira kotheratu kwa mwamuna wake ndipo koposa zonse kumampangitsa iye kulingalira kuti kupulumuka kwake monga mkazi kumadalira pa chifuniro cha mwamuna wake.. Sichina koma ukapolo wolemekezeka. Ndizosamveka, zosalungama ndi zotsutsana ndi nzeru za Mulungu. Mwambo umenewu uli ndi thayo la kuwononga miyoyo ya akazi mamiliyoni ambiri amene azunzika mwakachetechete pa guwa lansembe la chimene chimatchedwa chipembedzo.. Miyambo imeneyi ikuyenera kuwunikidwa molingana ndi Qur'an ndi kusinthidwa ndikusintha chifukwa ikuphwanya chilungamo cha Mulungu..
Pa Ukwati Wangwiro, Timathandiza 80 anthu pa sabata amakwatirana! Titha kukuthandizaninso kupeza bwenzi lanu lolungama! Register TSOPANO
Siyani Yankho